Ordes militares do Temple, Mercé e Santo Sepulcro en Compostela

 San Miguel de Agros. Agnus Dei

Era o 19 de marzo de 1128, dez meses antes do Concilio de Troyes (onde se legaliza cristianamente o Temple), en Braga reuníranse a condesa Tareixa de Portugal, Fernando Pérez de Traba (Conde de Traba), o seu compañeiro de correrías de mocidade o emperador Afonso VII, e o cabaleiro templario Raimundo Bernardo(1) . A raíña outorga a doazón do castelo de Soure á Orde do Temple, Fernando Pérez ratifica a doazón xa que antes fora outorgado a el. Un ano antes, Afonso VII e Xelmírez tiveran unha fonda disputa, Xelmírez tivo que entregarlle ao emperador 1000 marcos (2).

Cruz templaria. San Miguel de Agros

Por estes anos Xelmírez estaba en plena operación de lavado e esplendor de Compostela, dende 1122 acometera a reforma e construción dos templos composteláns, San Miguel de Agros, San Fiz de Solovio, o convento feminino de Santa María de Conxo, etc...(3)

As relacións co papado e o Temple de Afonso VII e, seguramente, de Xelmírez eran estreitas(4) , non imaxinamos, pois, estes anos de expansión do Temple na Galicia sen a súa presenza en Compostela, sobre todo, tratándose da cidade que alberga o templo de peregrinación cristiá na península ibérica. A misión fundamental dos templarios é a protección dos templos e camiños de peregrinación cristiá. As súas pegadas podemos atopalas en San Miguel de Agros e na Capela da Nosa Señora da Fonte en Pelamios:


Arco conopial da Nosa Sra. da Fonte


Capela da Nosa Señora da Fonte

Capela medieval da parroquia de San Xoán de Pelamios da xurisdición de Martiño Pinario.

Reedificado no 1395 polos benedictinos. Nunha pequena hornacina con remate en venera, presenta unha imaxe de Virxe con Fillo de factura gótica do ano 1500 (5).


Capela da Nosa Señora da Fonte (Pelamios)


Chama a nosa atención o arco conopial da porta, onde se atopan, entre outros, un símbolo en forma de S con patas no centro do vértice e unha especie de saco aberto ámbolos dous iguais a símbolos lapidarios que se encontran na capela templaria do Convento de Tomar (Portugal) no Camiño de Santiago portugués . Mais, sobre todo, son significativas a cruz patada do seu lado esquerdo e a cruz patricial do dereito.
  A capela, á beira da fonte, é típico exemplo de cristianización de cultos pagáns, e nestes traballos tamén destacaban os templarios. A festa maior é o 24 de xuño día de San Xoan Bautista (patrón do Temple).

Cruz templaria na Capela da Nosa Sra. da Fonte

 Igrexa de San Miguel de Agros

A primeira referencia documental data do ano 1100 era chamada San Miguel da Cisterna. En 1122, seica, Xelmirez renovou dende os cimentos as igrexas de San Miguel e outras.


Cruz patricial templaria en Capela da Nosa Sra. da Fonte



Segundo o cardenal Hoyo tiña varias capelas. Dunha, a de San Isidro Labrador, consérvase a lápida dos seus fundadores; Domingo Eans, tendeiro, e a súa muller María Fernández datada no 1336 .

A actual Igrexa, do s. XVIII, ten un Agnus Dei , símbolo a veces usado polos templarios(6) ,e cruz antefixa céltica da igrexa medieval no cumio da igrexa, é da mesma fábrica que a de San Fiz de Solovio(7) .

O espacio definido na actualidade polas capelas Dolorosa e o altar do Nazareno ocupa o solar do desaparecido edificio medieval, suxestionando unha sinxela tipoloxía templaria, con planta de nave única… A igrexa románica engadíronselle en época baixomedieval as capelas familiares dos Abriles e a dedicada a San Isidro Labrador (8).



Cruz templaria na fachada de San Miguel de Agros

 Chaman a nosa atención as catro cruces templarias que se atopan na súa fachada.

Mais, hai que ter tino, non confundamos a cruz templaria cos símbolos dos mercedari@s e Santo Sepulcro;





Escudo mercedario na rúa da Acibechería

 
Mercedaria/os

Don Xaime I, rei de Aragón, (o rei templario) foi cofundador con Pedro Nolasco da Orde Mercedaria e concédelle a dita Orde as súas propias armas reais e o hábito militar o 10 de Agosto de 1218. Tiñan por misión ir as terras do Islam para rescatar os presos cristiáns que había nas cárceres musulmáns, no Temple estaba prohibido pagar rescate polos soldados templarios. O seu símbolo é a cruz patada.



Escudo mercedario na ruela do Peso

 A partir do s. XV chegan a Compostela os mercedarios que se instalan en Conxo . Logo no XVI, xa forman parte do profesorado da Universidade de Santiago. Posúen varias casas na cidade. Máis tarde a orde relixiosa de clausura das Madres Mercedarias Descalzas comezan as obras do seu convento no ano 1674 na rúa Tránsito da Mercé .








Santo Sepulcro de Xerusalén

Orde relixiosa – militar creada en 1098, trala vitoriosa primeira cruzada, por Godofredo de Bouillón, duque da Baixa Lorena e Protector do Santo Sepulcro.
 

Símbolo Santo Sepulcro en rúa do Val de Deus


Chegan á Compostela nos tempos dos Reis Católicos (o seu símbolo forma parte do escudo real , tamén se atopa na fachada do Hostal dos Reis Católicos). En Compostela tiveron varias casas enfronte a Facultade de Medicina.
Ata sempre e bo proveito. gonzos@latinmail.com


Hostal dos Reis Católicos


(1) Pax. 45 Los templarios en los reinos de España.
(2) Pax.313. A Vida e o tempo de Diego Xelmírez.
(3) Os documentos históricos atribúen a fundación ao arcebispo Xelmírez (1129) co fin de albergar unha comunidade de monxas, As monxas que o habitaban pasaron ao Mosteiro de Antealtares no século XV. Posteriormente foi habitado por frades mercedarios.
(4) Afonso VII (Afonso Reimúndez) nado en 1105, era fillo do cruzado Raimundo de Borgoña e da infanta dona Urraca (filla de Afonso VI), criado por Pedro Froilaz (conde de Traba) e sobriño do monxe benito Guido de Borgoña, futuro Papa Calixto II(quen concedeu a Santiago no 1120 a dignidade de Metropolitana de Mérida, por medio da bula Omnipotentis dispositione e instaurou o Ano Santo Xacobeo). Coronado rei no 1111 polo Conde de Traba e Xelmirez. No ano 1133 Afonso VII apoiou ao Papa  Inocencio II no Sínodo de Reims no seu enfrentamento co antipapa Anacleto II. Inocencio II promulga a bula Omne datum optimum o 29 de marzo de 1139 co obxecto de oficializar a creación da Orde do Temple, con Inocencio II, Xelmírez restablece o contacto fluído coa curia .
(5) Pax. 247-248. Santiago de Compostela. Ciudades.
(6) Pax.149. Los Templarios en los reinos de España.
(7) Pax. 160 Santiago de Compostela. Ciudades.
(8) Pax.8 San Miguel de Agros, Xunta de Galicia, Santiago, 2001. Fco. Singul e Enrique Fdez. Castiñeiras.

Bibliografía


MARTINÉZ DIEZ, G. Los templarios en los reinos de España,Editorial Planeta. Barcelona, 2002.

FLETCHER, R.A. A vida e o tempo de Diego Xelmírez, Editorial Galaxia. Vigo 1993.

PÉREZ RODRÍGUEZ, F. J. La Iglesia de Santiago de Compostela en la Edad Media, Xunta de Galicia, Santiago de Compostela, 1996.
SINGUL e FDEZ. CASTIÑEIRAS. San Miguel de Agros, Xunta de Galicia, Santiago, 2001.

VARIOS. Santiago de Compostela. Patrimonio Histórico Gallego Ciudades. Xuntanza Editorial