Compostela; o nemetón, Asseconia, as tumbas e Prisciliano

Catedral, Quintana dos Mortos e dos Vivos dende Vía Sacra

Compostela, segundo José Armas Castro, do latín composita, lugar ben edificado(1).

Onde vai que as escavacións de inicios dos anos 50 sorprendéronos coa nova de que embaixo da Catedral de Santiago de Compostela atopábase unha necrópole antiga. A catedral estaba construída sobre un gran cemiterio.

Foto de La Catedral  de Santiago de Compostela
(Clika na imaxe)

Dende o século I d. C. esta ladeira dun outeiro, que tiña ao norte un castro co epicentro no que é hoxe o Preguntoiro, vai ser ocupada por unha serie de construcións romanas, sen poder discernir a súa función a ciencia certa, parece seguro que se trataría dunha mansión romana e posiblemente sería Asseconia(1).
Segundo Díaz y Díaz, o castro podería chamarse Castrondouro ou antes Callobre. Este castro controlaba un importante cruce de camiños; de sur a norte, a vía romana de Braga a Lugo por Brigantium VIA XX, de Padrón cara Ordes; o de que dende este castro ía cara o oeste polo val da Mahía ata a Fin da Terra; o que unía dende o castro por vías secundarias con Lugo, camiño francés; o que levaba cara o sureste, á zona de Ourense, polo Ulla, camiño do Monte Sacro, e o que guiaba por Aríns ao norte do propio Monte Sacro (a).

No espazo que ocupa hoxe a catedral e a Praza da Quintana aparecen un pozo e restos de muros romanos, restos de cerámica de luxo (terra sigillata hispánica rioxanos) e cerámica de paredes finas de Melgar de Tera (Zamora), con escasa presenza de produtos de olería tradicional castrexa do s. I. d. C., tamén apareceron moldes castrexos para fundición do bronce e algunha fusaiola para tecer de tradición indíxena.


Foto de La Catedral  de Santiago de Compostela
(Clika na imaxe)

Na cimentación do pilar do brazo sur do cruceiro apareceu unha ara dedicada a Xúpiter ( Iovi ). Xúpiter é a divindade oficial romana, á que estaban obrigados os mandatarios romanos render culto, non só por devoción senón por imperativo imperial, Iovi é invocado por obrigación, costume social e política(2). A mansión romana (Asseconia) coma parte da infrastructura viaria do Imperio Romano era un enclave fundamental da rede do transporte galaico, en Compostela, como vimos arrriba, coincidían varios camiños, o que viña de Iria Flavia, o de Lugo, o de Santa Comba,…



Debuxo de Do Imperio Romano á Alta Idade Media
(Clika na imaxe)

Os romanos escollen este enclave (quizás bosque sagrado ou nemetón (3), chamado no s. IX Libredón -Liberum Donum- Zona libre) na ladeira do monte ao pe dun castro, posiblemente seguindo o esquema de sincronismo coa cultura indíxena utilizado na cidade de Lugo, onde o campamento e logo cidade Lucus Augusti, eríxese na ladeira do monte onde se encontraría o bosque sagrado ou nemetón (o lucus romano), alí adorábase ao deus céltico Lug, preto do castro da Piringalla ao norte  e a 400 metros das termas romanas do Miño no sur.



Foto de La Catedral  de Santiago de Compostela
(Clika na imaxe)

 A partir do S. II d.C. a función viaria da mansión parece que vai trocando para converterse nunha necrópole romana con tumbas de ladrillo e tégulas (tellas romanas). Hai referencias documentais de estelas funerarias no s. XVI, seguramente dos anos II a IV.

No século V, os suevos continuarían enterrando os seus mortos coas mesmas técnicas que os romanos, ata o século VI onde se produce o que debeu ser o abandono do lugar.

No IX aparece o cemiterio alto medieval con tumbas escavadas na rocha con forma antropoide, caixas de pedras con lousas por riba, , en ladrillo e con forma de arco de paréntese, aparecen tamén os sarcófagos de estola (identificados erroneamente cos suevos). É nos inicios deste século cando o bispo de Iria Flavia, Teodomiro é avisado do descubrimento dun sepulcro. Teodomiro non o dubida aquilo era Arca Marmarica, alí estaba o corpo de Santiago Apóstolo. Bota a andar a coñecida Inventio do Locus Sancti Iacobi. 


Ara dedicada a Iovi (Xúpiter) La Catedral  de Santiago de Compostela
(Clika na imaxe)

Debuxo de Do Imperio Romano á Alta Idade Media
(Clika na imaxe)

É o chamado Mausoleo Apostólico do século IV inicios do V . Curioso, Prisciliano no ano 385 é torturado e decapitado en Tréveris (Francia) xunto a seis seguidores, as fontes din que foi levado a Gallaecia por mar. Segundo a Crónica de Sulpicio Severo a morte de Prisciliano converteuno aos ollos dos seus seguidores, non só en santo senón, ademais, en mártir. Concreta un pouco máis e afirma que; os corpos dos executados trasladáronse a Hispania e alí celebráronse por eles solemnes funerais.

Foto de La Catedral  de Santiago de Compostela
Tumbas romanas
(Clika na imaxe)

Serían os corpos de Prisciliano, Latroniano e Prócula os enterrados no Mausoleo Apostólico?. Como ben se di: non se sabe quen está enterrado na catedral, pero sábese que Sant Iacobus non é.

Demostrado, pola visita do Papa, que o motor do turismo cultural do Camiño de Santiago é o mesmo camiño e non só o culto católico-apostólico, quizais sexa o tempo da arqueoloxía.

Ata sempre e bo proveito. anosahistoria1@gmail.com

(1)Pax. 81Historia de Santiago de Compostela.ç
(a) Pax. 105. De Santiago y de los Caminos de Santiago.
(2)Pax. 30-ss. Historia de Santiago de Compostela.

(3)Pax. 109 La mujer en la epigrafia religiosa hispano romana.

(4)Ben puidera ser a fraga de Nemenzo parroquia ao norte da cidade, mais non tiña a posición xeográfica de Compostela.

(5) Pax. 44 Historia de Santiago de Compostela.

 

Bibliografía



GUERRA CAMPOS, J., CHAMOSO LAMAS, M. E VARIOS. La Catedral  de Santiago de Compostela, Caja de Ahorros de Santiago. Barcelona, 1977.

VÁZQUEZ HOYS, A. M. La mujer en la epigrafia religiosa hispano romana, http://digitool-uam.greendata.es//exlibris/dtl/d3_1/apache_media/20803.pdf

SUÁREZ OTERO, J. CAAMAÑO GESTO, M., Historia de Santiago de Compostela, Consorcio de Santiago de Compostela, 2003

RODRÍGUEZ RESINO, A. Do Imperio Romano á Alta Idade Media, Toxosoutos. Noia2004.

GARCIA ORO, J. REGAL LEDO, M. LÓPEZ RIVAS, A. Historia da Igrexa galega, S. E. P. T. Vigo, 1994.

SAN MIGUEL HEVIA, J.R. Prisciliano, http://www.nodulo.org/ec/2006/n047p08.htm

CHAO REGO, X. Prisciliano, Baía Pensamento, A Coruña, 2002.

DÍAZ Y DÍAZ, M.C. De Santiago y de los Caminos de Santiago. Xunta de Galicia, Santiago, 1997.