martes, 24 de setembro de 2013

Ánimas, A Compaña (que non ten nada de Santa) e as procesións de guerreiros mortos 2

A compaña, O Acompañamento, As da noite, Ensamio, Estandaíña, Estantiga, Hoste, Antaruxada, Rolda,…

Hai que dicir, antes de nada, que a Santa Compaña, nome pseudo erudito e cristianizado da Compaña, non ten nada de santa, a Santa Compaña é unha denominación que non ten base científica, foi froito da precipitación dalgún ilustrado da época e do intento de asimilación pola Igrexa dunha tradición de sabor pagán. A ninguén que" viu" a Compaña se lle escoitará referirse a ela con esa expresión "santificada".
O Acompañamento, como tamén se chama a Compaña na Illa de Ons e o Xurés, era unha procesión de mortos do que non había que temer nestes lares, traían o anuncio da morte dun vivo, algo normal e natural na vida da xente.
Alonso Romero, nos anos 70, vive unha tempada na Illa de Ons e recolle estas inesquecibles testemuñas sobre o Acompañamento;  Aquí na illa mírase o Acompañamento moitas veces…, comenta Eugenia Otero, unha veciña de Ons; Dábame gusto mirar pra ela. Daba o ceo mirala!.
Eugenia dicía isto sobre a Compaña:
"A Compaña hai que vixiala de noite. Pola lus xa se conoce. A lus é encarnada coma o lume. Ela ven alta de todo, enriba de todo o mundo. Esa lumbrera é a Compaña. Da un alumbrado  que se mira como agora o día: míranse os toxos , o monte millor ca o que se mira agora. E despois desta lus ven outra pero máis pequena e baixiña: é unha lus branca, e despois ven todo o Acompañamento. Ven xente de toda a clase: pequena, grande, neniños pequerrechiños, cans… Van vestidos como nós. Míranse andar pola beira do mar na praia de Melide. Van caladiños. E moitos portan a caixa de defuntos, e detrás deles sigue outra lus branca. E a Compaña deixa a caixa diante da casa onde vai morrer alguén. Aquí na illa mírase o Acompañamento moitas veces".

Illas Ons
O seu irmán comenta:  "A xente da Compaña mírase como si foran vivos, e máis se escoita ruído como se foran campaniñas. A Compaña ven voando e a estrela ponse na praia e empézase a ver xente que vai detrás da lus"[1].
A xente que di ver a Compaña está plenamente convencida de que realmente a viron, non hai falsidade no que din porque o cren con certeza absoluta[2].
A compaña soe saír os venres o día de Venus.
Mandianes fala da Compaña que a escasos 30 quilómetros do Xurés coñécese polo nome de As da noite;
"As da noite" son o grupo de ánimas da aldea ou da parroquia. Levántanse do cemiterio, entran na igrexa e saen recorrer a parroquia organizadas en procesión. Un vivo vai na cabeza da procesión cunha cruz (o da cruz). O vivo que vai á cabeza recibe ordes. "As da noite" páranse nas encrucilladas para comer e invitar aos vivos que pasan. É mellor non aceptar, senón hai que seguir con elas. Hai que ter un anaco de pan no peto por se o invitan a un. Cando se sente vir ás ánimas, haise que poñer á beira do camiño e deixalas pasar, sen se mover. "Unha vez, un home quitoulle a unha ánima que ía na procesión unha vela que levaba na man e tivo que esperar deica o día seguinte para devolverlla no mesmo sitio, porque as ánimas atacan aos que lles rouban as velas".
Na zona portuguesa veciña do Xurés, en Castro Laboreiro, a Compaña chámase Acompañamento, aparécese cando vai morrer alguén, só algunhas persoas o ven. Os cans, animal do outro mundo, tamén os ventan e ouvean ou ladran a morto cando senten a súa presenza.
"As da noite" van vestidas cun lenzo branco e cos pes descalzos. Fan ruído coma o aire, rezan e cada unha leva unha vela acendida na man. Se as ánimas chegan de súpeto, haise que tirar ao chan, coa boca contra a terra, ou facer un círculo no chan e meterse alí dentro pechando os puños.
Xa vimos como o círculo protéxenos ao illarnos. Ao tirarse un a terra péchanse os orificios do corpo que son as vías de entrada do alento (espirito), impídese así ás ánimas de nos facer entrar un alento ou espírito pola boca. ….de noite convén camiñar cos brazos cruzados, "porque as ánimas sempre andan buscando a quen lle dar a cruz, pero se un ten os brazos cruzados no poden facer nada".
As da noite visitan as casas onde vai morrer alguén pronto; pero ninguén sabe por onde entran, nin sequera o vivo da cruz. Unha vez o que levaba a cruz colleu un anaco de xiz e sinalou a casa onde entraran as ánimas. Ao día seguinte foi mirar e encontrou a casa sinalada. Uns días despois morreu un da casa.
O que leva a cruz non pode faltar da procesión; aínda que estea lonxe do lugar ou da parroquia ten que vir cando saen as da noite en procesión. Un home de Loureses que levaba a cruz marchou traballar a Castela; volvía tódalas noites para levar a cruz na procesión das da noite. Deixaba o seu corpo e o seu espirito e viña en procesión. O que leva a cruz ten que lla entregar a outro vivo se quere desfacerse dela. Ninguén a quere, porque o da cruz ponse fraco e non ten descanso. Pódese dar a cruz a unha cadela negra e a cadela irá a tódalas procesións das da noite.
Os vivos ademais de ver a Compaña poden escoitala, en Ons un home que ía de noite para casa, escoitou unha campañina, non fixo caso e seguiu andado máis adiante atopou unha caixa de difuntos.. un fulano da Compaña díxolle que por alí non podía pasar, aos tres días morreu a muller que vivía na casa[3]


Continuará....


[1] Pax. 148. Creencias y tradiciones de los pescadores gallegos, británicos y bretones
[2] Pax. 150. Creencias y tradiciones de los pescadores gallegos, británicos y bretones
[3] Pax. 153. Creencias y tradiciones de los pescadores gallegos, británicos y bretones

2 comentarios:

  1. Grazas por colgar o cartel das Xornadas Castrexas de Cambre. Saúdos, Moncho Boga

    ResponderEliminar
  2. Non hai de que Moncho, que teñades unhas boas xornadas.

    ResponderEliminar