A Conquista romana na comarca de Arzúa 3. Agrippa e a Legio IV Macedónica

Ven de...

Dión Casio fálanos da resistencia dos galaicos do interior, aínda, no 16 a.C... No ano 19 a.C., o emperador Augusto mandou, para conquistar o norte Tarraconenses á Lexión IV Macedónica e ao fronte dela; Marco Vipsanio Agrippa ( 63 -12 a.C.), amigo, xenro e correxente do emperador, implacable xeneral e gran administrador que mandou construír o Panteón, saneou e urbanizou Roma e que con varios estudiosos preparou un Mapa Xeral do Imperio (Orbis Terrarum) no que se basearían Estrabón e Plinio para os seus traballos.
A relación de Augusto e Agripa vén da infancia, ambos son veciños nas aforas de Roma. No 45 a.C. Xulio Cesar (pai adoptivo de Augusto) enviou a Augusto-aínda Octavio-, a Mecenas e a Agripa á Academia de Apolonia (Macedonia) , fundada por Anaximandro cinco séculos antes, para formalos militar e intelectualmente. Aquí, Agripa fórmase en xeometría, arquitectura, xeografía, urbanismo, arte militar e filosofía do goberno, foi ademais coma Augusto, Gran Mestre da confraría da ciencia sagrada romana (magistri collegium) e facíase recoñecer coma un L.F. Lucis Filius (Fillo da Luz).

Nestes últimos anos do século I a. C., a sociedade da res pública romana estaba nunha clara crise de identidade. A falla de valores e fe nos deuses, a vida social viciada e sen rumbo moral preocupan a Augusto e Agripa. Ambos, seguidores da filosofía do bo goberno, a partir do ano 30 a.C., crearán unha forte ideoloxía baseada na relixión arcaica romana e a clásica grega. Imítase a antiga cultura grega, e no arte militar, o gran Alexandro Magno é o modelo a seguir. Augusto utilizaba como selo o retrato de Alexandro Magno e nos seus monumentos había constantes referencias ao rei macedónico[1].

Entre os éxitos máis importantes de Agripa, como militar, destacan; a captura de Perusia (41 a.C.) ao norte de Roma, a Batalla de Accio (31 a.C.), onde derrota a Marco Antonio e Cleopatra, a pacificación da Galia (38 a.C. e 27-20 a.C.) e o fin das Guerras do Noroeste Tarraconenses (19-18 a. C.). Goldsworthy ponnos sobre a pista da falta ou desaparición de documentación sobre Agripa; Ata a súa morte, acaecida no 12a. C., a Agripa envíaselle frecuentemente a librar as guerras máis importantes do Imperio, efectuando as campañas na Península Ibérica, a Galia e Germania, os Balcanes e Oriente con gran éxito. Evidentemente, era un comandante moi capaz, máis non nos sobreviviu fonte algunha que mencionara as súas campañas. Quizais non se trate dunha pura coincidencia, pois os seus éxitos máis grandes atribuíronse sempre publicamente a Augusto, o emperador.

Mais, a súa estancia no norte peninsular permitiulle realizar un exame detallado da súa xeografía e aportou detalles xeográficos de extensas zonas do norte, escasamente coñecido ata o momento. Aínda que non temos constancia epigráfica, nin reseñas literarias, é evidente que a presenza de Marco Vipsanio Agripa no norte hispano non se pode entender só como unha campaña militar de pacificación. Agripa vén de pacificar a Galia e deseñar a súa rede viaria, é lóxico pensar, en base a estes datos, que ao mando da Legio IIII Macedónica, logo da terrible operación de castigo en Cantabria, tomase parte no planeamento das obras da VIA XIX (a máis antiga da Gallaecia) e demais vías da futura Gallaecia, así como a elaboración do censo dos populi galaicos( Orbis Pictus), o coñecido Censo de Agripa. Entre os anos 16 a. C. e 15 a. C., foi o encargado de construir o Teatro romano de Augusta Emerita, actual Mérida, por orden de Augusto.

Tendo en conta o carácter de home de estado de Agripa sería impensable dubidar da súa presenza nunha das zonas máis ricas en estaño e ouro do mundo coñecido, nun momento no que Agripa, co seu grupo de estudiosos (240 en total), está a completar o famoso Mapa Xeral do Imperio (Orbis Terrarum).

"Que o territorio de influencia das lexións romanas (territorium legionis) era un todo descontinuo, parece o máis probable"[3] , no caso da Legio IIII Macedónica abarcaría un extenso territorio. Temos constancia arqueolóxica dun campamento da Legio IIII Macedónica en La Griega (Colunga, Asturias) na beira do Cantábrico, fronteira entre astures e cántabros, precisamente este nome, La Griega, recíbeo da Legio IIII Macedónica,que era o calificativo polo que se coñecía na Asturica dado a súa orixe na península grega, este debeu ser o primeiro campamento da IIII Macedónica na península,

Agrippa viña da Galia por mar e La Griega está moi preto de Lastres, importante porto da época, tamén, varios autores outorgan á IIII Macedónica a construción das Termas Romanas de Campo Valdés no Xixón antigo.

Marcas das Legio IV, VI e X na Ponte de Martorell

Como vemos nas imaxes (As de Caesar Augusta, Ponte Martorell...) as tres lexións Legio IV, Legio X Gemina e VI colaboran conxuntamente nas infractructuras máis importantes do norte da península; fundación da cidade de Zaragoza, Ponte de Martorell, fundación da cidade de Logroño (o barrio de Varea albergou un campamento da Legio IIII).

A Legio IV, con Agrippa ao mando recorrería Asturica. Isabel Rodá segue os pasos de Agripa pola península ibérica, e atestigua a presencia deste en Bracara Augusta (Braga): ..e a existencia de dúas centurias étnicas que levaron o nome de Agripa ou Agrippa, todo isto fala a favor do bo recordo de Agripa na cidade. É doado deducir, o paso de Agripa pola comarca de Arzúa para controlar militarmente a zona, que coma sabemos tiña unha importante presencia castrexa do populus coporo, elaborar o censo dos populi, examinar a riqueza en estaño da comarca e da veciña comarca do Deza, e ademais, deseñar a VIA XIX de ASTURICA A BRAGA, que vertebraría o interior da actual Galicia.

Logo, a IV Macedónica establecerá outro campamento en Segisamo (Sasamón, Burgos). Xa máis tarde, esta lexión, colaborou na construción e mantemento de vías entre Zaragoza e Pamplona e na edificación da ponte de Martorell (Barcelona), entre outras obras de carácter militar. É importante constatar, tamén, que o Camiño do Norte na zona cantabra e asturiana é chamado dende a antigüidade VIA Agrippa, na época romana esta vía romana enlazaba en Oviedo co chamado Camiño Primitivo cara Lugo.

 Continúa...

Ata sempre e bo proveito, anosahistoria1@gmail.com

[1]. Augusto y el poder de las imágenes. Paul Zanker, Madrid, Alianza Editoral, 1992.[2] Agrippa seguindo as crenzas arcaicas sobre o Deus Ianus (Xano) situaría á cidade de Efeso (actual Turquía) como porta oriental (principio) do mundo coñecido onde se ergue o Deus Xano Ianus (deus público do imperio, protector das portas), Roma no centro do mundo e Lucus Augusti (Bosque Sagrado de Augusto) coma porta occidental (fin) onde se deita o Deus Xano. Vincula os inicios do Camiño de Santiago a esta ruta que neses momentos remataría en Lugo.[3] Un nuevo documento de la legio IV Macedónica en Hispania. Santiago de Compostela, CARMEN CASTILLO.