Magosto, festa herdeira do Sámonos galaico (Samaín)

Interesantísimo artigo de David Outeiro en; Desperta do teu sono  sobre a orixe céltica da festa de Defuntos e o Magosto, en esencia a mesma.

Foto de Bruxo-fotobruxo.com

Pan, Idioma e Música

A Lingua sabe a Pan, extraordinario traballo da comunidade educativa do CEIP de Cea.

Unha aperta a tod@s.

Cabezas cortadas a tradición continúa 2. A cabeza de Buazo

Cabeza cortada Entremont

Non deixaremos de recordar aquilo que no século VI, o Papa Gregorio Magno recomendaba: " Non suprimades os festíns que celebran aquelas xentes nos sacrificios que ofrecen ós seus deuses; trasladalos ó día das festas dos santos mártires, co fin de que , conservando algunhas groserías , alegrías da idolatría, se predispoñan máis doadamente a gustar das ledicias espirituais da fe cristiá ."

E claro a Igrexa houbo de comulgar con festíns e costumes ben pagás. As igrexas do románico e sobre todo as rurais acolleron estraños símbolos e rarezas esculpidas na pedra dos seus tímpanos e portas. Entre estas rarezas atopamos as chamadas cabezas cortadas.

Xa falamos noutra ocasión dos poderes máxicos que para os pobos celtas posuían as cabezas cortadas. Sobre todo outorgaban protección aos fogares e familias.

Posidonio (135-51 a.C.) , que pateou a Galia a base de ben, dicía que aquelas cabezas humanas penduradas das portas nas aldeas chegaran a facérselle familiares. Cravalas caliveras nas portas das casas coma se foran trofeos era unha costume estendida por toda a Galia. Diodoro de Sicilia (s. I a. C.) refire que os galos «cortan a cabeza aos inimigos caídos e a suxeitan ao pescozo dos seus cabalos (…).  Silio Itálico (25-101 d. C. ) di que os galos consagraban nos templos a cabeza cortada do xefe inimigo.  Estrabon (64 a.C- 24 d. C.) fala deste rito utilizado polos druídas” .

Esas cabezas logo converteríanse en cabezas de pedra e en moitas aldeas incrústanse nos muros defensivos dos castros ( cabezas de Armea, Ourense) , co tempo as caliveras e as cabazas iluminadas tomaron o relevo.

Asemade os deuses dos camiños, son representados por cabezas de pedra de tres ou catro caras (o chamado Hermes de Pontedeume).



Decapitados Entremont



A idea dun culto da cabeza cortada entre os celtas comeza a prosperar coa aparición de dous famosos templos descubertos no sur da Galia,  Roquepertuse e Entremont . Neste último atopáronse vinte cranios na zona do santuario, que quizais formaron parte de ofrendas votivas de algún tipo.  Estes cranios decorados crese que foron usados polos druídas para as súas libacións rituais. l  

Estes tipos de costume era norma común nos pobos célticos.

 

Coa chegada da Idade Media este estraño rito continua latindo en diferentes manifestacións;

Alain Desgris falando das cabezas cortadas incide nas figuram baffometi  (a figura de Bafomet) que saen a relucir nos procesos contra os templarios. No 11 e maio de 1307 a comisión ordena a Guillermo Pidoye, administrador dos bens do Temple que entregue tódalas reliquias templarias confiscadas. Pidoye e Guillermo de Gisors presentan unha cabeza. En realidade un busto oco de muller feito en prata dourada, que conten dous fragmentos de cabeza humana (envoltos en tea vermella), atopado na casa do Temple de París, baixo torturas algúns templarios relataron que era unha das once mil virxes mártires da Cristiandade, outros a pegada do papa  Silvestre II.

Fala  Alain Desgris  da tese da cabeza relicario e a súa relación co Grial analizando os detalles que se observan na igrexa templaria de  Anzeghem (Flandes belga), onde, en certas cerimonias, o oficiante mostra unha cabeza barbuda (Bafomet) de madeira que conten un fragmento do cráneo de San Xoan Bautista. As virtudes que se lle supoñían a esta cabeza gardan relación con outras decapitacións célebres (de Orfeo, do celta Bran o Bendito, de Cuchulainn, etc..), que sempre deron orixe a cultos nos que a cabeza ofrecía protección e era símbolo de resurrección[1].

Posible Baphomet

Na Historia Compostelana, escrita cara o 1140, nárrase a historia da reliquia da cabeza de Santiago o Maior ( realmente do Menor), atopada por revelación do Espírito Santo nunha igrexa de Xerusalén polo entón bispo de Coimbra, Mauricio (logo arcebispo de Braga e finalmente antipapa). Mauricio róubaa unha noite, e cando secretamente a transporta, un ermitán indícalle que coñece milagrosamente o roubo , pero que non se opón, porque “é oportuno que onde está o corpo do santo apóstolo , este tamén a cabeza”. Posteriormente esta reliquia , a través da raíña Urraca, chega a Compostela, onde a recibe solemnemente Xelmírez no 1116. O máis sorprendente deste episodio é que se fixera compatible coa insistencia dos textos composteláns no feito de que se atesoura en Santiago o corpo completo do apóstolo, coa súa cabeza (como recollerán incluso lendas tardías). É verdade que posteriormente acabarase por identificar a reliquia coma a cabeza de Santiago Alfeo.[2].

Cabeza de Santiago o Menor. Compostela

Dende o século XII co Arcebispado acadado por Diego Xelmírez para Compostela, a Catedral é o centro de celebración das festas relixiosas; Páscua, Pentecostés, Nadal, Corpus, e claro o Santiago Apóstolo, son festas mitradas ás que os capitulares da Catedral tiñan que asistir coas súas mellores galas ás procesións que saían da catedral. Nestas festas principais sacábase tamén en procesión a cabeza de Santiago (realmente Santiago Alfeo, o Menor, un dos doce apóstolos), coa que ata finais do século XIV tamén se recibían ás grandes persoeiros que se achegaban a Compostela.

Afonso VII, no 1127,(antes de lear con Xelmírez) foi recibido pola cabeza de Santiago Alfeo. Prohibiuse ese rito no ano 1385[3]. Mais, no século XV, esta cabeza de Santiago Alfeo tiña unha arca onde os peregrinos, chegados de tódolos lares, depositaban as súas ofrendas[4].

Berenguel de Landoira no 1322 encarga o relicario no que hoxe segue conservándose.

Home Verde nunha pilastra
          central de Sta. Mª A Real
de Entrimo

Tamén no Medievo aparecen en igrexas, e máis tarde en casas da nobreza, os chamados homes verdes;

 Os green man das Illas Británicas, le feuillou en Francia, blattqesicht en Alemaña, etc.. adoita figurarse como unha cara cuberta de follas, as cales, correntemente, aínda que non sempre, saen da súa boca a partir de ramas ou caulículos. Atópanse en boa parte de Europa, pero de maneira especial nos países do arco atlántico, alí onde a cultura celta deixou unha pegada máis fonda[5].

Estes homes verdes aparecen nun incensario dun anxo na Porta de Praterías da Catedral de Santiago (s. XII), na balconada do Hostal dos Reis Católicos (s. XV); na igrexa do Hospital de Quiroga, Lugo; na igrexa de San Francisco de Betanzos (s. XIV); en Santa María A Real de Entrimo (s. XVII); nunha fonte do xardín do edificio Castro Monteagudo do Museo de Pontevedra; na de San Xulián de Ventosa en Agolada (s. XVI); na fachada da Casa da Parra (s. XVII) na Quintana dos Vivos en Compostela....

Home Verde no Museo de Pontevedra

Trátase de asegurar a comunicación cun deus dador de vida, un deus que resucita ós mortos. ¿E cal é a imaxe dese deus? Pois parece evidente que é a dese home, esa cara, que vomita vida: ramas e follas pola boca[6].

Quizais os homes verdes sexan a evolución cristianizada dos deuses dos camiños, os deuses que comunicaban a vida coa morte e a morte coa vida.



Homes verdes na Casa da Parra. Compostela

Non cabe dúbida que a cabeza cortada seguiu conservando o seu prestixio máxico. E como vemos en Galicia os templos rurais ostentaron esas cabezas cortadas en pedra ou caliveras ata hoxe sen disimulo:

Nos Vaos (Ribeira de Piquin, Lugo) atopamos cinco cranios incrustados sen mandíbula na parede da igrexa a 3 metros do chan, coma se asistirán a misa. É do século XVII, construída sobre un asentamento castrexo.

En Santa Comba de Órrea (Riotorto, Lugo)  na Serra de Meira, xusto enriba da pía bautismal atópase un cranio sen mandíbula mirando cara ao altar maior.

En Santa María de Conforto (A Pontenova, Lugo), con fonte curativa, o templo ten porta do Sol (sur), con reloxo solar, porta da lúa (norte),  e porta principal ao oeste. Entrando pola porta do Sol, a man esquerda sobre unha pía bautismal un cranio, tamén carece de mandíbula inferior.

Na igrexa parroquial de San Xoán dos Vaos ata o último cuarto do século pasado, poñíase unha calivera sobre unha mesa situada no centro da nave maior durante a novena de Defuntos^[7].

A 20 quilómetros destas igrexas nas escavacións arqueolóxicas do castro asturiano de Chao Samartin en Grandas de Salime atopouse un cranio de muller xunta a porta de acceso ao recinto castrexo.^[8]



Cabeza castrexa de San Pedro de Trasalba



En  San Pedro de Trasalba (Amoeiro), no Medievo, territorio templario, temos a coñecida cabeza castrexa incrustada na parede da ábsida. Preto de alí, en San Xiao, as tres cabezas cortadas (cabezóns) en piares de pedra na casa das tías Casildas. En Rianxo, na ermida de San Pedro de Vilas temos tres cabezas cortadas na súa fachada (interesante artigo na Ilha de Orjais sobre esta capela). Nun muro do adro da igrexa de San Mamede do Castro (Silleda) atopamos outra cabeza castrexa(9)- foi roubada hai uns anos-, sobre esta igrexa dise que foi trasladada ata o seu emprazamento actual desde o castro debido a morte dun cura, segundo di a lenda, os asasinos foron os mouros do castro, razón pola que foi desprazada a igrexa do castro.

Na igrexa parroquial de Santa María de Buazo, no concello de Boimorto, enriba da porta principal orientada ao  solpor, atopamos outra cabeza cortada en pedra, tamén dá a impresión de ser reutilizada.   Non temos noticias da orixe desta cabeza, pola súa tipoloxía podería ser unha cabeza castrexa (moi preto da igrexa atópase o Castro das Medorras) ten a boca entreaberta, o  seu ollo esquerdo recorda aos das cabezas de Armea, mais, non se aprecia nariz nin ollo dereito moi desgastados.

O que nos importa aquí é que é unha cabeza feita para incrustala na parede, a súa función é unha función de prominencia sobre a porta principal, parece estar concibida para a protección dos usuarios do templo. Hai que constar tamén que Buazo (Buazu) foi territorio pertencente aos monxes cistercienses de Sobrado.       

       

                En tódolos casos, excepto nos homes verdes (ao noso parecer unha resposta culta do cristianismo a uns ritos ferreamente espallados na cultura do pobo), as cabezas cortadas teñen unha localización destacada  nos templos coma antes nos castros. Aquelas cabezas que protexían e metían respecto, co tempo convertéronse en cabazas e calacús que meten medo.

Máis nada, coidado co Ghalopín, feliz Samaín e ánimo que o San Martiño e o Magosto xa están aí.

Ata sempre e bo proveito. anosahistoria1@gmail.com

BIBLIOGRAFÍA

LÓPEZ LOUREIRO, R. Samaín: A Festa das Caliveras. Ir Indo Edicións, Vigo, 2003

PÉREZ RODRÍGUEZ, F.J. La Iglesia de Santiago de Compostela en la Edad Media: El Cabildo Catedralicio (1110-1400). Xunta de Galicia, Santiago de Compostela, 1996.

ALAIN DESGRIS. Misterios y revelaciones templarias, Carroggio Belacqva de Ediciones, Barcelona, 2003.

DÍAZ Y DÍAZ, M.C. De Santiago y de los Caminos de Santiago. Xunta de Galicia, Santiago, 1997.

ERIAS MARTÍNEZ, A. O home que vomita ramas… Anuario Brigantino nº32. Betanzos, 2009. http://anuariobrigantino.betanzos.net/Ab2009PDF/2009%20INDICE.htm

ABRAIRA PÉREZ, M.A, La muerte de cara y la cara de la muerte….Revista Gallaecia nº24. Santiago, 2005. http://dialnet.unirioja.es/servlet/listaarticulos?tipo_busqueda=EJEMPLAR&revista_busqueda=611&clave_busqueda=117432

MARIÑO FERRO, X.R. Leyendas y Milagros del Camino de Santiago, Ellago Ediciones S.L., Vilaboa (Pontevedra), 2010.
CALO LOURIDO, F. A plástica da cultura castrexa galego portuguesa, Fundación Barrie de la Maza, Pontevedra, 1994.

ARIZAGA CASTRO, ÁLVARO R.1 - FÁBREGA ÁLVAREZ, PASTOR2, AYÁN VILA, XURXO M.2 - RODRÍGUEZ PAZ, ANXO3. A APROPIACIÓN SIMBÓLICA DA CULTURA MATERIAL CASTREXA NA PAISAXE CULTURAL DOS CHAO DE AMOEIRO (OURENSE,GALICIA)

CUADERNOS DE ESTUDIOS GALLEGOS, LIII

N.º 119 enero-diciembre (2006), pp. 87-129http://estudiosgallegos.revistas.csic.es/index.php/estudiosgallegos/article/view/4/14

http://www.entremont.culture.gouv.fr/en/index2.htm

http://ilhadeorjais.blogspot.com/2011/07/n-116-sao-pedro-de-vilas.html

---

[1] Pax. 129 e ss. Misterios y revelaciones templarias

[2] Pax. 73 -74. De Santiago y otros Caminos de Santiago

[3] Pax. 143. La Iglesia de Santiago de Compostela en la Edad Media: El Cabildo Catedralicio (1110-1400)

[4] Pax. 147. La Iglesia de Santiago de Compostela en la Edad Media: El Cabildo Catedralicio (1110-1400)

[5] Pax. 285. Anuario Brigantino 2009, nº32. Alfredo Erias Martínez. O home que vomita ramas..

[6] Pax. 288. Anuario Brigantino 2009, nº32. Alfredo Erias Martínez. O home que vomita ramas..

[7] Pax. 353 la muerte de cara y la cara de la muerte. Revista Gallaecia nº24

[8] Pax. 355 la muerte de cara y la cara de la muerte. Revista Gallaecia nº24

(9) Pax. 647. A Plástica da cultura castrexa

Primeiras novas do Santuario castrexo de Armea

O arqueólogo Adolfo Fernández dirixe a excavación do Monte do Señoriño

As escavacións arqueolóxicas no Santuario castrexo de Armea (Allariz), (descuberto polo veciño de Armea, Manuel Losada) realizadas polo equipo do Laboratorio de Arqueoloxía da Universidade de Vigo baixo o patrocinio do Concello de Allariz, vai dando os seus abraiantes froitos. Manuel Gago no seu Capítulo Cero (por certo, seguide a historia do ouro dos mouros, fascinante..) fainos un detallado resumo do achado.
Sen dúbida estamos ante un novo tempo para o estudio da cultura castrexa.

Os nemetons; santuarios, druídas e trebas celtas na Gallaecia

Nemeton, palabra céltica que significa santuario, bosque sagrado(1) . Ben se sabe que a relixión céltica non precisaba de pétreos templos nin de estatuas para gañar os favores dos deuses, na natureza invocaban as súas divindades, e os bosques sagrados en lugares estratéxicos era a norma xeral en tódalas tribos ou trebas. Estes lugares sagrados derivaron en moitos casos en poboados de certa importancia, ou deron o seu nome ás tribos do contorno.



En irlandés antigo existe a palabra nemed, co mesmo significado de santuario, mais tamén 'nobre, persoa con priviléxios'. Nemed era tamén o líder dos segundos invasores de Irlanda que loitaron contra os Fomores, como recolle o Libro das Invasións irlandés (a lenda de Breogán está incluída neste libro), Nemed (igual que tódolos invasores de Irlanda, excepto os Tuatha de Danann ) proviña de Hispania (Galicia, se entende), do País dos Mortos segundo a interpretación de D´Arbois de Jubainville na súa obra O ciclo mitolóxico irlandés.


Drunemeton (santuario dos cabalos ou gran santuario) era o lugar de reunión do pobo celta dos gálatas no centro de Asia Menor(2) . A deusa Nemetona ou as Matres Nemetiales, topónimos coma Augustonemeton na Galia e Medionemeton ao norte de Britania(3) , son algúns exemplos das pegadas dos bosques sagrados nos pobos celtas.


Monte Neme ao lonxe Baldaio

Na vella Gallaecia temos unha sólida constancia destes nemetons e a súa evolución, a historia romana e a arqueoloxía amosan a súa existencia;


- No noroeste da Tarraconense, Ptolomeo (xeógrafo grego do s. II) localiza o poboado Nemobriga.


- V(icus) Nemetobrica, inscrición en pedra atopada en Codosedo, Sarreaus(Ourense) preto de Vilar de Barrio, esta estela funeraria ten unha correspondencia case exacta coa información de Ptolomeo.


- Nemocelo inscripción atopada nunha ara de Chaves (Portugal)


- Deo Domeno Cusu Nemedeco, inscrición atopada en San Tirso de Burgâes, distrito de Porto (Portugal). Sería polo tanto un santuario do deus Coso(4) .


- Ptolomeo fálanos do grupo étnico dos Nemetates no noroeste da Tarraconense (5) 


Hoxe en día, logo de máis de dous mil anos, os lugares que nos indican algunha relación cos nemetons galegos amósanse na toponimia, nas lendas e nas tradicións da nosa terra. A cristianización de santuarios rurais por santos e santas de diferentes nomes son innumerables, busquemos os que amosan a raiz Neme e o seu entorno:


Nas terras da Costa da Morte, no territorio medieval de Nemancos e Célticos., localizamos San Tomé de Nemeño ( Ponteceso) onde se atopa o castro de maior dimensión da comarca, a dous quilómetros cara o noroeste San Xián de Brantuas a un quilómetro de San Xián no alto do Monte do Faro atópase a capela e fonte da Nosa Sra do Faro, preto de alí ao sur de Corme atópase a Illa da Estrela, onde había dous círculos líticos (cromlech). Preto de Corme en Gondomil temos a famosa Pedra da Serpe cristianizada cun cruceiro. Máis ao norte, a capela de San Hadrián (Malpica) coa súa fonte de augas curativas, ao pe do Monte de Beo (beo, de vivo en lingua céltica) onde se atopa o castro Bico do Castro, a lenda di que San Hadrián fendeu na rocha a Serpe de San Hadrián cando ía cruzar cara as Illas Sisargas(6) .

San Hadrián

Preto de Buño, tamén no concello de Malpica, temos o Monte de Neme, dende onde hai unhas excelentes vistas panorámicas sobre a comarca. Na súa aba norte atopábase a Eira das Meigas ou Circo de Xogos, un cromlech, remodelado hai pouco por un veciño, onde, segundo a tradición popular, a noite de San Xoán xuntábanse as bruxas para argallar os seus enredos contra dos veciños e veciñas, tamén existía a capela e fonte santa de Santa Cristina (7) Na aba sur de Monte Neme, no rego de Bandeira, nos anos 50 do s. XX, durante as tarefas de bateo da mina de wolframio, atopouse a chamada Arracada do cercano lugar de Cances. Este monte foi castigado duramente pola súa riqueza mineral; estaño, wolframio e agora grava foron as explotacións mineiras que soportou e soporta o ancestral Bosque Sagrado de Neme, seguramente, dende a prehistoria. Aprobada, o ano pasado, a instalación dun parque eólico na súa cima, o Monte Neme parece condenado a sufrir un castigo divino e humano.


A parroquia de Leis de Nemancos entre Muxía e Camariñas. Este lugar refírese á comarca medieval de Nemancos.


San Cristovo de Nemiña (Muxía), coa súa praia rodeada de natureza, recórdanos o que André Pena na súa obra, San Andrés de Teixido, apunta sobre outro San Cristovo, o das Serpes de Brión (Ferrol); coma posiblemente outro dos lares viales galegos, tiña a piadosa tarea de socorrer persoalmente re¬colléndoas, unha a unha, da area, e subíndoas as súas costas, ás almas que chegando tarde ao peirao cha¬mado “Areas do Paradiso” no seu santuario de Ferrol perdían o barco para o“Alén”, o “Máis Alá”.

Sisargas e San Hadrián dende a Eira das Meigas no Monte Neme

Cara o este; o Territorio Nemitos  era o antigo nome da comarca entre os rios Mero e Mandeo por terras de Betanzos, o territorio altomedieval Nendos , non parece nada descabellado identificar o medieval Territorio Nemitos co territorio da treba dos Nemetates dos que nos falaba Ptolomeo.


Santa Cristina de Nemenzo no lugar da Pedra , no concello de Santiago de Compostela, coma en Monte Neme, quizais cristianizaría un nemetón.


I e que hai que botarlle unha ollada ao censo de Agripa e decatámonos que toda esta zona era habitada polos pobos célticos Supertamarcos e Praestamarcos, estes pobos estaban formados por diferentes trebas dando algunha delas nome ás comarcas que habitaban ata o medievo; Nemitos, Nemancos, Célticos,...


Establecidos enriba e debaixo do río Tambre a súa pegada céltica é indubidable, dende a toponimia ata a arqueoloxía (cinco estelas de celticos supertamarcos) deixaron constancia da súa cultura celta.


Se había nemetons e os seus usuarios eran célticos alguén tiña que dirixir as ofrendas e ritos divinos. Na Galia, en Irlanda e en Britania está documentado a existencia dos druídas, os sacerdotes das tribos celtas. Pois ben, hai pouco no veciño blog Fror na Area, falábannos de tres incripcións (atopadas en Vigo, Guimaraes e Braga) que se refiren, moi posiblemente a druídas, na de Guimaraes reza o seguinte; DEO D/URBED/ICO, o deus dos druídas, sería a súa traducción. Magulan en Arzúa quizais responda á existencia dun mago (así chamaban os romanos aos druidas) na terra cha da parroquia de Lema.
Mais, na mitoloxía irlandesa atopamos o elo que une os nemetons da Gallaecia coa nosa veciña Irlanda. H. D´Arbois de Jubainville fai un exhaustivo estudio sobre o Lebar Gabala, Libro das Invasións ou das Conquistas, onde esmiúza os principios fundamentais da mitoloxía céltica. D´Arbois insiste ao longo da súa obra sobre a confusión ocasionada polos cristiáns irlandeses entre Hispania e Bretaña (sobre todo Hispania) co País dos Mortos ao transcribir a mitoloxía céltica(8) . Ao seu entender, que os cristiáns irlandeses citen a Hispania coma o país de orixe das razas invasoras de Irlanda; a de Partolón, a de Nemed (que regresa a Hispania) e a de Mile (neto de Breogán) é unha cristianización do que a mitoloxía céltica chamaría o País dos Mortos.


Eburia dos célticos supertamarc

Pois ben, D´Arbois, ten moita razón en insistir sobre o País dos Mortos, mais, pese ao seu encomiable traballo, os medios para a investigación a principios do século XX son limitados, polo que esqueceu colocar a lupa sobre a nosa Galicia e isto levouno a cometer erros coma identificar Braganza coa ancestral Brigantia (hoxe, sen ningunha dúbida; A Coruña), ou descoñecer que na nosa terra temos unha costa chamada dende séculos Costa da Morte, uns antigos Territorio Nemitos (o ancestral territorio dos nemetates?), Nemancos ou Célticos e unha cultura ancestral arredor da morte.


Efectivamente a mitoloxía refírese ao País dos Mortos e, coma na Bretaña, sería un dos nomes co que a Gallaecia sería coñecida na antigüidade entre os pobos célticos, ese país que os romanos de Xuño Bruto non se atrevían a pisar, xa que ao cruzar o río Limia quedarían desmemoriados ou zombies, era o país que ofrecía a visión do deus solar deitándose no océano, o país onde os mortos embarcábanse cara o paraíso.


A Gallaecia era o país do Fin da Terra; o País dos Mortos.


A costa galega era a última estación cara o Máis Alá. Dende o Aloia, dende Castro de Donón (Cangas), Moraime (Muxía), Nemiña, Brigántium, Brión (Ferrol), dende Teixido, San Xiao de Trebo (Cariño),.. as tribos castrexas adorarían ao deus dos camiños, o deus que chamaban Bero, Breo,Brea, Brenus, Bregón, Breogán, Bran ou Bandue, o deus encargado de conducir aos vivos polo bo camiño e aos mortos ao bo porto das Illas Marabillosas.


É por iso que, non esquezan; a San André de Teixido vai de morto o que non foi de vivo.

Ata sempre e bo proveito, anosahistoria1@gmail.com

(1)Vid. HOLDER, Altceltischer, II, 712. Vid. 2. III. 21, s.u. Nemetobriga.



(2)Pax. 52 A Galicia Celta


(3)Pax. 50 A Galicia Celta


(4)Pax. 50 A Galicia Celta


(5)Pax. 242-243. La Península Ibérica en la Geografía de C. Ptolomeo.
(6)Pax. 151 A Comarca de Bergantiños



(7)Pax. 159 A Comarca de Bergantiños

(8) Pax.81-83 e pax. 151. El ciclo mitológico irlandés y la mitología céltica






Bibliografía



FERNÁNDEZ CARRERA, X. A Comarca de Bergantiños. Concello de Carballo, A Coruña, 2001.


BALBOA SALGADO, A. A Galicia Celta. Edicións Lóstrego, Noia, 2007.


H. D´ARBOIS DE JUBAINVILLE. El ciclo Mitológico Irlandés y la Mitología Céltica, Edicomunicación S.A.. Barcelona, 1986


GARCÍA ALONSO, J.L. . La Península Ibérica en la Geografía de Claudio Ptolomeo. Universidad del País Vasco, Gasteiz, 2003.


GREEN, MIRANDA JANE. Mitos celtas.Ediciones Akal, Madrid, 2001

PENA GRAÑA, ANDRÉ.Las Trebas, "tribus" celtas de Gallaecia y su constitución política: estudios de la Edad del hierro en el Noroeste penínsular. Revista Gallaecia nº 25, Santiago, 2006 

Atopada unha estela de guerreiro con carro en Castrelo do Val

Estela de guerreiro en carro de Castrelo do Val, Ourense

Interesantísimo achado  dunha estela de guerreiro con escudo con escotadura en V , estaría datada na Idade de Bronce entre os 1200 e 1000 anos a.C.



Estela de Solana de Cabañas. Cáceres



Este tipo de estela, coñecida coma estelas do Suroeste, por situarse nesta rexión peninsular o epicentro deste fenómeno cultural (Extremadura española e portuguesa, así como Andalucía occidental),  amosa outra proba da importancia estratéxica da nosa terra na prehistoria;  «O seu achado referenda que Galicia foi un lugar de comunicación entre as culturas mediterráneas e as illas Británicas», explica o arqueólogo Alberte Reboreda na Voz. Pena que a información amose só unha fotografía.

Post Data:
Xa temos máis información na web de Cultura Galega e na web do Concello de Castrelo do Val.



Estela de Castrelo do Val



Ata sempre e bo proveito, gonzos@latinmail.com

Un veciño de Armea atopa un posible santuario castrexo

Escadas do posible santuario. Foto de Manuel Gago

 No blog de Manuel Gago recibimos unha extraordinaria nova; o descubremento, por un veciño de Armea (os veciños din Armea non Armeá), dun posible santuario galaico-romano preto do castro de Armea, enfronte do Santuario de Augas Santas, o traballo de Magago non ten desperdicio.